Μια ιστορία για "κακά" παιδιά

Μια ιστορία θέλω να σας πω σήμερα˙  λίγο δύσκολη η αλήθεια είναι˙ λίγο βαριά για την ελαφρότητα  του Καλοκαιριού. Απλά ελπίζω να μου το συγχωρήσετε.

Όλα ξεκίνησαν από τη στιγμή που αναρωτήθηκα γιατί κάποιοι κοντινοί μου άνθρωποι αρνούνται πεισματικά να πετάξουν - δώσουν - ανακυκλώσουν - αποχωριστούν τέλος πάντων αντικείμενα που έχουν χρόνια να τα χρησιμοποιήσουν.

Και που έφτασα για να βρω  την απάντηση;  Να διαβάζω Φρόυντ με τη βοήθεια της φίλης μου  παιδοψυχιάτρου Γεωργίας Τριανταφύλλου.

 

Και τι κατάλαβα;  Την κόρη μου καταρχήν˙ αλλά και πολλά ενήλικα άτομα που βρίσκονται σήμερα στη ζωή μου˙  και κυρίως ένιωσα μέχρι το μεδούλι μου κάποια στοιχειώδη για την πολύτιμη σχέση γονιού-παιδιού.

Ας πάρω όμως τα πράγματα από την αρχή. Το αρχικό μου ερώτημα, γιατί κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται να αποχωριστούν αντικείμενα παντελώς άχρηστα  για τους ίδιους,  με πήγε στις θεωρίες του Φρόυντ για το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού μεταξύ δύο και τριών ετών˙ στη φάση δηλαδή που το παιδί «κόβει» την πάνα και αρχίζει να αυτονομείται - μεγάλη κουβέντα -  πηγαίνοντας στο γιογιό του.

Για την κόρη μου η φάση αυτή συνοδεύτηκε από μια άγρια  δυσκοιλιότητα που δοκίμασε πραγματικά τις αντοχές της αλλά και τις δικές μου. Θυμάμα πολύ καλά ότι το μόνο που “δούλεψε” τότε, όταν ήμουνα έτοιμη να καταρρεύσω από την αδυναμία μου να βοηθήσω το παιδί μου, ήταν η συμβουλή που μου έδωσε η φίλη μου Λίζα Καλιανιώτου, ψυχοθεραπεύτρια στο επάγγελμα. 

" Έλα κορίτσι μου δώσε στη μαμά τα κακά σου", αυτή ήταν η συμβουλή της, να κάθομαι δηλαδή δίπλα στην κόρη μου και να της επαναλαμβάνω στωϊκά αυτή τη φράση.

Τώρα που το σκέφτομαι, τότε  δεν τη ρώτησα τι, γιατί και πως. Απλά το έκανα. Καθόμουν δίπλα στην κόρη μου και με όσο το δυνατό πιο ήρεμη φωνή - γιατί προφανώς δεν ήμουν ήρεμη - της επαναλάμβανα: “έλα κορίτσι μου, δώσε στη μαμά τα κακά σου”.

Από μέσα μου βέβαια έλεγα: “μα γιατί μου το κάνεις  τώρα αυτό;”

Σήμερα συνειδητοποιώ - αφότου διάβασα κάποια σχετική βιβλιογραφία - ότι δεν ήταν και πολύ άστοχο το “γιατί μου το κάνεις αυτό”.  Ναι, με έναν τρόπο, η κόρη μου με “τιμωρούσε”˙ προφανώς όχι συνειδητά.

Ο παππούς Φρόυντ λέει ότι σ΄αυτή τη φάση  της ζωής του το παιδί μπορεί να παίρνει μια πρωτογενή ικανοποίηση από την κένωση αλλά και από τη συγκράτηση της κένωσης. Μπορεί επίσης να παίρνει μια δευτερογενή ικανοποίηση κάνοντας τη μαμά να υποφέρει, γιατί δεν παίρνει από το παιδί της αυτό που περιμένει, τα κακά του δηλαδή στο γιογιό. Με άλλα λόγια το παιδί μπορεί να επιλέξει να μπει σε μια σαδιστική λογική. 

Βλέπεις το παιδί ξέρει πολύ καλά να σε “χτυπήσει” εκεί που πονάς. Αν “τσιμπήσεις”, την πάτησες. Θα σε χειρίζεται πατώντας στην αδυναμία σου. Αν δεχτείς όμως με ήρεμη αποδοχή και κατανόηση και την “κακή”  πλευρά του παδιού σου, αλλάζεις το σενάριο. Κάνει τεράστια διαφορά να πεις: ναι δώσε μου τα κακά σου, άρα και τα “κακά” του χαρακτήρα σου. Τα δέχομαι και αυτά και δεν τα απορρίπτω˙ σε δέχομαι όπως είσαι και με τις άσχημες πλευρές σου. 

Αν το παιδί, το οποίο θεωρεί τα κακά του προέκταση και κομμάτι του εαυτού του, αποφασίσει να δώσει τελικά αυτό το “δώρο” στη μαμά, τότε τα νέα είναι καλά, λέει ο Φρόυντ και οι μεταγενέστεροί του˙ το παιδί αυτό μεγαλώνοντας θα σέβεται τις  επιθυμίες των άλλων, θα γίνει γενναιόδωρο και αλληλέγγυο.

Στην αντίθετη περίπτωση που οι γονείς  επιλέξουν να “τιμωρήσουν” με απαγορεύσεις το παιδί που τους  “τιμωρεί” με το να μην κάνει τα κακά του στο γιογιό, τότε τα πράγματα είναι μάλλον δύσκολα, λένε οι ειδικοί.  Το παιδί αυτό θα εγκλωβιστεί σε μια σχέση που από τη μια θα “τιμωρεί” τη μαμά του και από την άλλη θα δέχεται αδιαμαρτύρητα  την τιμωρία, τις απαγορεύσεις, ακόμα και τη βία των γονιών του, προκειμένου να μην χάσει την πολυπόθητη και αναντικατάστατη αγάπη τους . Με λίγα λόγια θα έχει μπει ο θεμέλιος λίθος για να εμπεδώσει στη ζωή του μια συμπεριφορά σαδομαζοχιστική˙ σε τιμωρώ και δέχομαι την τιμωρία σου. Αντίο αυτονομία και ανεξαρτησία δηλαδή.

Όπως  κατάλαβα τελικά η εμμονή με τα άχρηστα αντικείμενα είναι μάλλον το λιγότερο κακό που μπορεί να συμβεί στους ανθρώπους που δεν περνάνε ομαλά απ΄αυτή τη φάση της ζωής τους. Συνήθως οι ενήλικες που έχουν καθηλωθεί σ΄αυτό το στάδιο ανάπτυξης  ζουν με φόβο αρρώστιας˙  με εμμονές σε σχέση με την καθαριότητα και τα μικρόβια˙  με ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές˙  καχυποψία και επιφυλακτικότητα προς τους άλλους ανθρώπους˙  είναι ισχυρογνώμονες και θέλουν να επιβάλουν με κάθε τρόπο την άποψή τους στους άλλους˙ μετέρχονται  λόγια και συμπεριφορές  που πληγώνουν τους γύρω τους, αλλά οι ίδιοι δυστυχώς είναι ανίκανοι να το καταλάβουν.

Στο τέλος της μικρής μου έρευνας σκέφτηκα απλά τι κρίμα όταν γινόμαστε γονείς να ξεχνάμε πως ήμασταν παιδιά και να απαιτούμε από τα παιδιά μας συμπεριφορές “αγίων”. Τι κρίμα να μην μπορούμε να αποδεχτούμε τα παιδιά μας με τις “κακές” τους πλευρές, επειδή δεν μας αποδέχτηκαν οι δικοί μας γονείς. Τι κρίμα να χάνουμε το παιδί που ήμασταν κάποτε και το παιδάκι που ως ενήλικες κουβαλάμε ακόμα μέσα μας.

 “Ευτυχώς που ξέχασα να μεγαλώσω
κι αν με γυρέψετε είμαι ακόμα στην αλάνα.
Ευτυχώς που ξέχασα να μεγαλώσω
μη με μαζεύεις απ' το δρόμο ακόμα μάνα”,

μου θυμίζει ευτυχώς το τραγουδάκι.

Έχει ρίσκο και φόβο, θα μου πεις, το να βγεις από την πεπατημένη, από αυτό που ξέρεις, από τον τρόπο δηλαδή που σε μεγάλωσαν οι γονείς σου, αλλά... δεν αξίζει τον κόπο; Θυμήσου που και που αυτό το: “Μη με μαζεύεις απ΄το δρόμο ακόμα μάνα”.

Στην τελική πως θ΄αλλάξει ρε γαμώτο αυτός ο κόσμος, αν όχι από ψυχικά υγιείς ανθρώπους... 

Κ.Κ

Υ.Σ. Στη συγγραφή της παραπάνω ιστορίας ήταν καθοριστική η συμβολή της παιδοψυχιάτρου Γεωργίας  Τριανταφύλλου και πολύ διαφωτιστική η συνδρομή του βιβλίου « Ο Φρόυντ με απλά λόγια» του Jean-Claude Liaudet.